Thông tin về nhạc sĩ Trọng Nguyễn
Nhạc sĩ Trọng Nguyễn tên thật là Nguyễn Phú Xuân, sinh năm 1938, tại xã Quách Phẩm (huyện Đầm Dơi, tỉnh Cà Mau). Trọng Nguyễn tham gia cách mạng năm 1954. Lúc đầu làm giáo viên, sau đó chuyển sang làm diễn viên Đoàn văn công Khu Tây Nam bộ. Rồi làm Bí thư Chi bộ, chính trị viên Đoàn văn công Khu Tây Nam bộ. Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng 1975, ông làm cán bộ Ban Tuyên giáo, Ty Văn hóa – Thông tin, rồi được bầu làm Phó Chủ tịch Hội VH-NT tỉnh Minh Hải, được kết nạp vào hội viên Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam. Khi tỉnh Minh Hải chia tách năm 1997 thành hai tỉnh Bạc Liêu và Cà Mau, ông được điều về tỉnh Bạc Liêu và giữ chức Chủ tịch Hội VH-NT tỉnh, Tổng Biên tập tạp chí “Dạ cổ hoài lang”, Liên Chi hội trưởng Chi hội Sân khấu ĐBSCL, rồi nghỉ hưu năm 2002.
Có một nghề, một chức phận làm nên danh phận Trọng Nguyễn, đó cũng chính là lĩnh vực thể hiện sự đóng góp lớn lao của ông cho vùng đất Bạc Liêu và cho cả đồng bằng Nam bộ: nghề sáng tác kịch bản cải lương và các bản vọng cổ. Ông bước vào lĩnh vực này khá muộn màng – năm 1977. Nghĩa là khi tỉnh Minh Hải dời lên Bạc Liêu và ông cũng theo lên Bạc Liêu với tỉnh. Ông đã sống, làm việc, sáng tác gắn bó với Bạc Liêu dài nhất. Điều đó cho thấy rằng ông đã hấp thụ linh khí của một vùng đất được mệnh danh là đất của vọng cổ, “chiếc nôi” quan trọng của đờn ca tài tử Nam bộ để mà làm ra danh phận Trọng Nguyễn và để cống hiến.
Đất Bạc Liêu vốn giàu truyền thống – văn hóa văn nghệ, khi người Bạc Liêu mở mắt chào đời là đã thấy quê hương mình chan hòa cái màu xanh đến huyền hoặc của lá dừa nước và đồng ruộng mênh mông cánh cò. Ở đó dập dờn, bảng lảng làn điệu vọng cổ và các bài bản cổ nhạc. Tuổi thơ của họ mới 7 – 8 tuổi đã mê đi theo các sòng đờn ca trong xóm mà nghe vọng cổ. Đất quê nghèo sinh ra hạt lúa nuôi nấng thể chất người quê, còn vọng cổ và các bài bản cổ nhạc góp phần nuôi dưỡng tâm hồn của họ… Các làn điệu ấy đã làm dịu nhẹ, đã sưởi ấm những phận đời tủi cực, những mất mát của chiến tranh, để người Bạc Liêu đi tới hôm nay.
Trong cái âm thanh rộn ràng của âm nhạc đất Bạc Liêu, chúng ta bỗng nghe những tuồng cải lương: “Giọt máu oan cừu”, “Rừng Thần”… rồi các bản vọng cổ: “Ơn Đảng”, “Quê anh quê em”, “Bên sông Vàm Cỏ”… rồi sau nữa là “Giọt sữa cuối cùng”, “Chợ mới”, “Bạc Liêu ngày ấy”… của soạn giả Trọng Nguyễn. Đó là những khúc tơ lòng chuyên chở quá khứ, những khúc bi tráng của đất quê mà ông tặng cho đời để chúng ta nghe mà hiểu thêm rằng đất này có được từ mồ hôi, nước mắt của cha ông dựng nghiệp từ những bước chân cơ nhỡ, lạc loài rồi họ phải đương đầu với áp bức, bất công của thực dân, đế quốc. Họ phải tiến hành cuộc kháng chiến trong “mưa bom bão đạn” để giữ đất, giữ nền độc lập bằng máu và nước mắt. Rằng không có Đảng chỉ lối soi đường thì đất này mãi mãi chìm trong nô lệ, đau thương.
Nghe cải lương, vọng cổ của Trọng Nguyễn, chúng ta hiểu thêm chiều sâu của đất mẹ và những điều lớn lao của cuộc đời, rồi ta chợt thêm yêu thêm quý cái mảnh đất “chôn nhau cắt rốn” của mình và con đường mà ta đã chọn. Nghệ phẩm của Trọng Nguyễn quả là có một sức mạnh. Chúng ta còn nhớ, thời bao cấp, tuy đói ăn nhưng nghe Đoàn cải lương Hương Tràm về các xã biểu diễn những “Giọt máu oan cừu”, “Rừng Thần”… của Trọng Nguyễn thì bà con băng đồng mấy cây số đi xem một cách náo nức. Những vở diễn ấy chẳng những đáp ứng nhu cầu thưởng thức văn nghệ của quần chúng, mà còn góp phần làm nên danh phận của nhiều nghệ sĩ nổi tiếng, chỉ tính đất Bạc Liêu – Cà Mau chúng ta có nghệ sĩ Minh Đương, Minh Hoàng, Minh Chiến, Thanh Thảo…
Các bản vọng cổ của Trọng Nguyễn, dù nó là tình ca, sử ca hay quê hương ca đều được viết lên bằng lời văn dung dị, mượt mà, sâu lắng nên nó dễ đi vào lòng người. Ở những cuộc thi tiếng hát truyền hình, số lượng đăng ký hát bài ca của Trọng Nguyễn đạt con số kỷ lục. Nếu đi vào một vùng quê hẻo lánh và ta hỏi Trọng Nguyễn thì ai cũng biết. Điều đó chứng tỏ sức lan tỏa sâu rộng của nghệ phẩm Trọng Nguyễn.
Một đời làm văn nghệ sĩ “đẻ” ra năm, ba “đứa con tinh thần” có sức lan tỏa rộng đã là thành công. Thế nhưng, soạn giả Trọng Nguyễn có rất nhiều “đứa con tinh thần” để đời. Nhìn như thế mới thấy, Trọng Nguyễn thật lớn lao! Và ngẫm ra cuộc đời rất công bằng, Trọng Nguyễn mang tâm hồn, trái tim thật nhất của mình đến với cuộc đời thì cuộc đời đáp trả ông như vậy.
Trọng Nguyễn sinh trưởng ở Cà Mau, nhưng ông có 2/3 cuộc đời sống ở đất Bạc Liêu. Chính quê hương Bạc Liêu đã nuôi dưỡng, chắp cánh, xây đắp nên danh tính nghệ sĩ cho soạn giả Trọng Nguyễn, tặng cho ông sự nghiệp sáng tác bao nhiêu thì Trọng Nguyễn đáp lại, trả hết bằng những tác phẩm làm rạng danh quê hương bản “Dạ cổ hoài lang”, “chiếc nôi” quan trọng của đờn ca tài tử Nam bộ.
Chúng ta ngậm ngùi tiễn biệt Trọng Nguyễn, một soạn giả xuất sắc và một con người rất đáng kính!
Nhà văn PHAN TRUNG NGHĨA